Lục tàu xá

* Món chè “tàu xá” hay “lục tàu xá” có phải là “độc quyền” của phố cổ Hội An hay còn ở nơi nào khác? Nguyên liệu chính chế biến món này có gì đặc biệt? (Trương Thị Thanh Bình, thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam)

- Theo giới thiệu về món “Chè lục tàu xá” của Trung tâm Văn hóa - Thể thao và Truyền thanh - Truyền hình thành phố Hội An (hoianworldheritage.org.vn), tàu xá là tên gọi theo tiếng Quảng Đông (Trung Quốc), nhưng truy nguyên gốc tên gọi đầy đủ của nó là “lục tàu xá” (lục đậu sa) nghĩa là đậu xanh nát nhuyễn. Nguyên liệu để nấu tàu xá là đậu xanh, bột báng, trần bì (vỏ quýt khô) và đường cát.

Bảng hiệu một quán bán lục tàu xá, chí mà phù (chè mè đen) và bánh trôi tàu (chè xôi nước, theo cách gọi ở miền Nam) ở Hà Nội. Ảnh: ST

Cách nấu “lục tàu xá” rất đơn giản. Đậu xanh tróc vỏ, nấu thật nhừ (nát), bột báng được luộc sơ để bớt đi chất nhớt rồi cho vào nấu cùng với đậu xanh. Khi đậu xanh, bột báng đã chín thì đổ đường cát vào khuấy đều cho đường khỏi bị sít (đường bám vào thành nồi và cháy khét). Trần bì được rửa sạch bằng nước sôi rồi cho vào sau chót. Tiếp tục nấu chừng vài phút thì chín. Tàu xá chín có dạng đặc, màu ngả vàng (màu của đậu xanh), điểm lên những hạt màu trắng li ti (bột báng) cộng thêm mấy lát trần bì trông thật lạ mắt. Tàu xá không thể thiếu trần bì, bởi nếu thiếu nó thì tàu xá chẳng khác gì các loại chè đậu xanh hay chè bột báng thông thường. Lục tàu xá có mùi thơm lạ, khi chính miệng nếm thử mới cảm hết được hương vị độc đáo của nó. Cái ngọt của đường cát, vị béo của đậu xanh cộng với vị the của trần bì, ăn vào khoái khẩu lạ thường.

Tàu xá không chỉ là món ăn ngon mà còn có tác dụng như một bài thuốc bổ, bởi bản thân các nhiên liệu dùng để nấu tàu xá đều mang vị thuốc. Đậu xanh có tính mát, giải độc, giải nhiệt, cảm sốt và có tác dụng trừ ô cấu (trừ chất bẩn trong cơ thể); trần bì có vị đắng the, giúp tiêu thực, thanh đờm, thanh phế quản. Đó chính là nét độc đáo của món ăn này. Vì thế, lục tàu xá đã thành món ăn quen thuộc, ưa thích của phần đông cư dân phố Hội và đông đảo khách vãng lai.

Không chỉ phố cổ Hội An mà phố cổ Hà Nội - nơi trước đây có rất nhiều người Hoa sinh sống - cũng có món lục tàu xá. Trang web của Hiệp hội Lữ hành Việt Nam (vista.net.vn) dẫn bài viết “Chè lục tàu xá - Hà Nội” từ Báo Lao Động cho biết, người Hoa ở Hà Nội trước đây nấu nhiều món ăn lạ. Bên cạnh bánh trôi tàu, chí mà phù, lục tàu xá là món chè ngon, bổ dưỡng được dân ta học theo, lưu truyền trong đất Thăng Long đến hôm nay.

Nhiều bà nội trợ hôm nay cũng học cách nấu lục tàu xá tại nhà, cho thêm chút hạt sen, long nhãn vào nấu nhuyễn cùng đậu xanh để món ăn thêm mát bổ. Nhưng có “gia giảm” tới đâu, cảm giác ăn món ăn tại chính đất sinh ra nó bao giờ cũng mang đến những cảm giác thích thú.

Tác giả Đặng Hồng Nam trong bài “Lục tàu xá của ngày xưa” nói về món chè này ở Nam Định đăng trên trang doanhnhanplus.vn cho biết chi tiết hơn. Theo đó, từ “lục” trong món lục tàu xá có nghĩa là “sáu”. Thứ nhất là đậu xanh, thứ hai là đường kính, thứ ba là hạt sen, thứ tư là hạt ý dĩ, thứ năm là hoàng tinh hoặc củ mài hay còn gọi là hoài sơn, thứ sáu là trần bì (vỏ quýt). Một người bạn gốc Triều Châu giải thích với tác giả, lục tàu xá chuyển sang âm Hán Việt là “lục đậu sa”, chữ sa có chấm thủy, nghĩa là cát, lục đậu sa là đậu xanh nấu nhuyễn như cát. Nếu không hiểu nghĩa sẽ nghe món ăn hơi huyền hoặc, xa lắc xa lơ.

ĐNCT