Ung thư gan là một bệnh lý nghiêm trọng và phổ biến với tỷ lệ tử vong cao. Một chế độ dinh dưỡng khoa học, phù hợp với thể trạng sẽ giúp nâng cao hiệu quả điều trị cho bệnh nhân ung thư gan.
Ung thư gan là một trong những loại ung thư phổ biến và nguy hiểm, đặc trưng bởi sự tăng trưởng và phát triển không kiểm soát của các tế bào ung thư tại gan. Theo số liệu của Globocan 2018, tại Việt Nam, ung thư gan đứng hàng đầu cả về tỷ lệ tử vong lẫn số ca mới mắc.
Nguyên nhân gây ung thư gan
Ung thư gan thường liên quan đến một số yếu tố nguy cơ chính:
- Xơ gan: Đây là yếu tố nguy cơ chính, xuất hiện ở 80% các trường hợp ung thư gan. Các nguyên nhân gây xơ gan bao gồm:
- Xơ gan do rượu: Uống rượu quá mức trong thời gian dài có thể dẫn đến xơ gan và ung thư gan.
- Viêm gan B và C: Nhiễm virus viêm gan B hoặc C có thể dẫn đến xơ gan và ung thư tế bào gan sau 20 - 40 năm. Tuy nhiên, một số trường hợp nhiễm virus này có thể phát triển thành ung thư gan mà không cần qua giai đoạn xơ gan.
- Xơ gan do nhiễm sắt: Tình trạng quá tải sắt trong gan có thể dẫn đến xơ gan và ung thư gan.
- Thuốc tránh thai kéo dài: Sử dụng thuốc tránh thai trong thời gian dài có thể tạo nên adenoma (u tuyến) trong gan, dễ tiến triển thành ung thư biểu mô tế bào gan.
- Chất Aflatoxin: Một loại độc tố sinh ra từ nấm Aspergillus có mặt trong các loại thực phẩm như lạc và đỗ bị mốc, cũng có thể là nguyên nhân gây ung thư gan.
Nguyên tắc xây dựng thực đơn cho người ung thư gan
Xây dựng thực đơn cho người ung thư gan đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng về lượng năng lượng và chất dinh dưỡng cần thiết, cùng với việc điều chỉnh khẩu phần ăn để giảm áp lực lên gan. Chú trọng dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư gan có thể cải thiện sức khỏe và tăng cường khả năng phục hồi trong quá trình điều trị.
Dưới đây là những nguyên tắc quan trọng trong việc xây dựng thực đơn cho người ung thư gan:
Cung cấp đủ năng lượng (25 - 40 kcal/kg/ngày)
Việc duy trì cân nặng và hệ miễn dịch là rất quan trọng đối với bệnh nhân ung thư gan. Các liệu pháp điều trị ung thư gan như hóa trị, xạ trị và phẫu thuật thường gây ra tình trạng mệt mỏi và suy giảm sức khỏe. Do đó, thực đơn cần cung cấp đủ năng lượng từ 25 - 40 kcal/kg/ngày để giúp bệnh nhân duy trì cân nặng, sức đề kháng và phục hồi nhanh chóng sau khi điều trị.
Cung cấp đủ chất dinh dưỡng
Chất đạm (60 - 70g đạm/ngày)
Chất đạm hay protein, là thành phần chính cấu tạo nên các mô và tế bào mới, thúc đẩy quá trình phục hồi của người bệnh. Ung thư và các liệu pháp điều trị có thể gây tổn thương cho các tế bào và cơ quan, đặc biệt là gan. Vì vậy, bổ sung đủ chất đạm trong thực đơn là rất quan trọng.
Tinh bột (290 - 370g/ngày)
Tinh bột là nguồn cung cấp năng lượng chính cho cơ thể. Đảm bảo đủ lượng tinh bột trong chế độ ăn sẽ giúp bệnh nhân có đủ năng lượng cho các hoạt động hàng ngày. Tuy nhiên, đối với bệnh nhân ung thư gan, hạn chế và thay thế tinh bột trắng bằng tinh bột nâu sẽ là lựa chọn tốt hơn, giúp tránh tích tụ đường và chất béo.
Chất béo tốt (25 - 35g/ngày)
Các axit béo không bão hòa như omega-3, 6 và 9 có công dụng tuyệt vời trong việc kiểm soát lượng mỡ tích tụ trong gan, cải thiện tình trạng gan nhiễm mỡ - một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ung thư gan.
Chất xơ (21 - 38g/ngày)
Chất xơ bao gồm cả chất xơ hòa tan và không hòa tan, đóng vai trò quan trọng trong quá trình tiêu hóa. Chất xơ giúp loại bỏ chất béo, cholesterol, chất thải và độc tố có hại ra khỏi cơ thể, giảm áp lực lên chức năng gan.
Vitamin và khoáng chất
Vitamin C và E là hai chất chống oxy hóa mạnh, giúp bảo vệ tế bào gan khỏi các tổn thương và viêm nhiễm. Vitamin B, D, selen và kẽm cũng rất quan trọng trong việc hỗ trợ hệ tiêu hóa và hệ miễn dịch, đảm bảo chức năng gan và chống lại các tế bào ung thư.
Ăn nhạt (< 5g muối/ngày)
Tiêu thụ quá nhiều muối có thể gây phù nề, tăng huyết áp và làm gan phải làm việc quá tải. Đối với bệnh nhân ung thư gan, điều này có thể tạo điều kiện cho các tế bào ung thư phát triển. Do đó, hạn chế lượng muối trong thực đơn là nguyên tắc hàng đầu. Bệnh nhân chỉ nên tiêu thụ không quá 5g muối mỗi ngày.
Ăn từ 8 - 10 bữa nhỏ
Chức năng gan suy yếu do ung thư làm giảm hiệu quả của hệ tiêu hóa. Việc chia nhỏ bữa ăn thành 8 - 10 bữa nhỏ mỗi ngày sẽ giúp giảm tải áp lực lên quá trình tiêu hóa, tránh hiện tượng đầy bụng và khó tiêu, từ đó đảm bảo các chức năng cơ bản của gan được thực hiện. Bữa sáng nên là bữa ăn thịnh soạn nhất, chiếm 30% tổng calo trong ngày, vì đây là thời điểm bệnh nhân dễ dung nạp dinh dưỡng nhất.
Uống đủ nước (1.5 - 2 lít/ngày)
Uống đủ nước sẽ hỗ trợ gan loại bỏ các chất cặn bã và độc tố ra khỏi cơ thể, đồng thời cung cấp độ ẩm cần thiết để gan hoạt động hiệu quả. Các phương pháp điều trị ung thư gan như hóa trị và xạ trị thường gây ra các tác dụng phụ như buồn nôn, nôn mửa và tiêu chảy, khiến cơ thể mất nước nghiêm trọng. Cung cấp đủ 1.5 - 2 lít nước mỗi ngày sẽ giúp giảm thiểu các tác dụng phụ này và bù nước cho cơ thể.
Các loại thực phẩm nên có trong thực đơn cho người ung thư gan
Ung thư gan là một trong những loại ung thư phổ biến và nguy hiểm, ảnh hưởng lớn đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Một chế độ ăn uống hợp lý, giàu dinh dưỡng và dễ tiêu hóa có thể giúp bệnh nhân ung thư gan cải thiện tình trạng sức khỏe, tăng cường hệ miễn dịch và hỗ trợ quá trình điều trị. Dưới đây là danh sách các loại thực phẩm tốt cho bệnh nhân ung thư gan.
Trái cây và rau quả tươi
Trái cây và rau quả tươi là nguồn cung cấp vitamin và khoáng chất thiết yếu, giúp tăng cường hệ thống miễn dịch và bảo vệ cơ thể khỏi các bệnh lý khác. Chúng cũng chứa nhiều chất chống oxy hóa, giúp chống lại bệnh tim mạch, đột quỵ và ngăn ngừa sự phát triển của ung thư. Nguồn chất xơ dồi dào trong rau xanh và hoa quả giúp giảm táo bón, một vấn đề thường gặp ở bệnh nhân ung thư gan.
Một số loại trái cây tốt cho bệnh nhân ung thư gan bao gồm:
- Dâu tây: Giàu vitamin C và chất chống oxy hóa.
- Cam: Cung cấp nhiều vitamin C và giúp tăng cường hệ miễn dịch.
- Ớt chuông đỏ: Chứa nhiều vitamin A và C, giúp chống viêm và bảo vệ tế bào.
- Các loại rau nên ăn gồm:
- Bí: Giàu vitamin và chất xơ.
- Cà rốt: Chứa beta-carotene, một chất chống oxy hóa mạnh.
- Bắp cải: Giúp giải độc gan và cải thiện chức năng tiêu hóa.
- Bông cải xanh: Giàu chất chống oxy hóa và có tác dụng ngăn ngừa ung thư.
Ngũ cốc nguyên hạt
Ngũ cốc nguyên hạt như bánh mì, gạo và mì cung cấp carbohydrate quan trọng, giúp sản sinh glucose, nguồn năng lượng cần thiết cho các tế bào. Ngũ cốc nguyên hạt cũng cung cấp nhiều chất xơ, giúp cải thiện chức năng tiêu hóa và hỗ trợ hệ thống miễn dịch.
Một số loại ngũ cốc nên ăn bao gồm:
- Gạo lứt: Giàu chất xơ và các vitamin nhóm B.
- Yến mạch: Cung cấp năng lượng và giúp duy trì đường huyết ổn định.
- Ngô: Giàu chất xơ và các chất chống oxy hóa.
- Vừng: Cung cấp nhiều khoáng chất và chất béo lành mạnh.
Thực phẩm ít chất béo
Thực phẩm ít chất béo giúp tiêu hóa dễ dàng hơn và giảm áp lực lên gan và thận. Các loại thực phẩm ít chất béo tốt cho bệnh nhân ung thư gan bao gồm:
- Các loại hạt: Cung cấp chất béo không bão hòa, protein và chất xơ.
- Dầu ô liu: Giàu chất chống oxy hóa và chất béo không bão hòa đơn.
- Dầu hạt cải: Chứa omega-3 và omega-6, tốt cho tim mạch.
Thịt trắng
Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng ăn các loại thịt trắng (như thịt gà, vịt, ngan) thay cho thịt đỏ có thể giúp cơ thể chống chọi với ung thư gan tốt hơn. Thịt trắng dễ tiêu hóa hơn và ít gây áp lực lên gan.
Cách chế biến tốt nhất là:
- Hấp;
- Luộc;
- Hạn chế chiên xào để giảm lượng dầu mỡ tiêu thụ.
Sữa và sữa chua
Sữa và sữa chua có thể làm giảm khả năng phát triển ung thư gan và cải thiện cơ hội phục hồi cho cơ thể. Sữa cung cấp canxi và protein, trong khi sữa chua chứa probiotic giúp cải thiện hệ tiêu hóa và tăng cường hệ miễn dịch.
Trà
Trà xanh và trà đen là nguồn polyphenols, một nhóm các chất chống oxy hóa có thể giúp ngăn chặn sự phân chia và di căn của các tế bào ung thư. Trà xanh cung cấp nhiều lợi ích hơn so với trà đen, và cả hai đều vượt trội so với các loại trà thảo dược. Polyphenol trong trà có thể giúp bảo vệ và ngăn ngừa ung thư phổi, trực tràng, đại tràng, dạ dày và ung thư gan.
- Trà xanh: Giàu chất chống oxy hóa, giúp ngăn ngừa ung thư và bảo vệ gan.
- Trà đen: Cũng chứa polyphenol, tốt cho sức khỏe tổng thể.
Xây dựng thực đơn cho người ung thư gan hợp lý là yếu tố quan trọng giúp bệnh nhân ung thư gan cải thiện tình trạng sức khỏe và hỗ trợ quá trình điều trị. Trái cây và rau quả tươi, ngũ cốc nguyên hạt, thực phẩm ít chất béo, thịt trắng, sữa và sữa chua, cùng với trà xanh và trà đen là những thực phẩm nên được bổ sung vào thực đơn hàng ngày. Việc duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh không chỉ giúp cải thiện chất lượng cuộc sống mà còn tăng cường hệ miễn dịch và hỗ trợ quá trình hồi phục của bệnh nhân.
