Đi tiểu ra máu (hay còn được gọi là đái máu) là hiện tượng nước tiểu đào thải ra ngoài có lẫn máu hoặc màu nâu sẫm. Đây là những triệu chứng của các bệnh liên quan đến hệ tiết niệu ở người, có thể là thận bàng quang hoặc cơ quan sinh dục.
Triệu chứng tiểu ra máu không quá nghiêm trọng và có thể kiểm soát cũng như điều trị dứt điểm. Tuy nhiên, người bệnh cần đến gặp bác sĩ ngay khi xuất hiện triệu chứng để giảm thiểu rủi ro mắc những bệnh lý nguy hiểm như ung thư.
Đi tiểu ra máu (đái ra máu) là gì?
Đi tiểu ra máu, hay còn gọi là đái ra máu là hiện tượng nước tiểu đào thải ra khỏi cơ thể có lẫn máu hoặc màu hồng nhạt. Độ đậm của nước tiểu sẽ phụ thuộc vào loại tiểu máu mà người bệnh mắc và lượng hồng cầu (máu) bị rò rỉ vào bên trong nước tiểu. Có hai loại tiểu máu gồm tiểu máu vi thể và tiểu máu đại thể. (1)
Nếu người bệnh mắc tiểu máu đại thể có thể nhận biết bệnh bằng mắt thường với triệu chứng điển hình là nước tiểu chuyển màu hồng nhạt hoặc đỏ. Tuy nhiên, người bị tiểu máu vi thể sẽ không thể thấy được máu trong nước tiểu của mình. Hồng cầu của tiểu máu vi thể chỉ hiển thị dưới kính hiển vi khi xét nghiệm nước tiểu.
Tiểu ra máu nằm trong những triệu chứng xuất hiện khi người bệnh mắc các bệnh tiết niệu.
Tổng quát về hệ thống tiết niệu trong cơ thể người gồm 2 quả thận, 2 niệu quản, bàng quang và niệu đạo. Chức năng chính của hệ tiết niệu là lọc những chất thải dư thừa ra khỏi cơ thể. Hơn nữa, hệ tiết niệu còn giúp cơ thể kiểm soát lượng chất điện giải, các chất chuyển hóa, điều chỉnh máu và điều hòa lượng huyết áp.
Thận là cơ quan nằm ngay dưới khung xương sườn, một bên của cột sống. Thận có chức năng lọc nước tiểu và máu. Mỗi ngày, thận khỏe mạnh có thể lọc từ 120-150 lít máu và 1-2 lít nước tiểu, cùng chất thải và các chất lỏng bổ sung khác.
Nước tiểu sau khi được lọc ở thận sẽ đi đến bàng quang, nơi chứa nước tiểu trước khi được đào thải ra ngoài bằng đường niệu đạo.
Chính vì thế, khi xuất hiện tình trạng tiểu máu, khả năng rất cao bạn đã bị mắc bệnh lý liên quan đến thận, bàng quang hoặc niệu đạo. Phổ biến là bệnh viêm cơ quan tiết niệu cấp tính.
Tiểu ra máu có thể khỏi hoàn toàn khi người bệnh điều trị hết nguyên nhân gây ra tiểu máu, là những bệnh từ các cơ quan của hệ tiết niệu.
Phân loại đi đái ra máu
1. Đái máu đại thể
Đái máu đại thể (tiểu máu đại thể) là hiện tượng xảy ra khi số lượng hồng cầu trong nước tiểu đủ để nhìn bằng mắt thường. Nước tiểu của người bị đái máu đại thể có màu hồng nhạt hoặc đỏ, điều này phụ thuộc vào lượng hồng cầu nhiều hay ít. (2)
Đôi khi, đái máu đại thể cũng bao gồm những cục máu đông ở nước tiểu. Và nếu để lâu sẽ xảy ra hiện tượng lắng cặn hồng cầu.
2. Đái máu vi thể
Đái máu vi thể (Tiểu máu vi thể) là dạng đi tiểu ra máu nhưng số lượng hồng cầu trong nước tiểu khá ít, không thể nhìn thấy bằng mắt thường. Thông thường, số lượng hồng cầu trong nước tiểu trên 10.000 hồng cầu/ml là đái máu vi thể. Hồng cầu ở đái máu vi thể có thể tìm thấy dưới ống kính hiển vi. Vì vậy, người bị đái máu vi thể thường không biết mình bị bệnh cho đến khi thực hiện xét nghiệm nước tiểu.
Đái ra máu là bệnh gì?
Đái ra máu là một triệu chứng của hầu hết các bệnh liên quan đến cơ quan trong hệ tiết niệu. Trong đó, bệnh thận và niệu đạo là nhóm bệnh chắc chắn gây ra tình trạng đi tiểu ra máu. Ở một số bệnh lý khác như bàng quang, tiểu ra máu là dấu hiệu lâm sàng của hiện tượng xuất huyết bàng quang.
Tiểu ra máu tuy không phải là triệu chứng nguy hiểm, và hầu như những bệnh lý gây ra tiểu máu cũng có thể điều trị nội khoa đơn giản. Nhưng người bệnh cần đến gặp bác sĩ chuyên môn ngay khi xuất hiện triệu chứng vì tiểu ra máu kéo dài có thể dẫn đến mất máu. Hơn nữa, tiểu ra máu cũng tiềm ẩn nguy cơ ung thư mà người bị bệnh cần lưu ý.
Nguyên nhân đi tiểu ra máu
1. Viêm bàng quang
Viêm bàng quang là tình trạng viêm sưng cấp tính hoặc mạn tính ở bàng quang. Nhiễm khuẩn là nguyên nhân gây bệnh phổ biến nhất, chiếm hơn 50% trường hợp viêm bàng quang.
Bên cạnh những triệu chứng như tiểu rắt, tiểu buốt, viêm bàng quang có thể gây ra chảy máu, được gọi là viêm bàng quang xuất huyết. Điều này là dấu hiệu của viêm bàng quang tiến triển nặng khiến bàng quang phù nề xuất huyết.
2. Nhiễm trùng
Nhiễm trùng trong bàng quang, thận, niệu đạo hoặc tuyến tiền liệt ở nam giới là một trong những nguyên nhân gây ra tình trạng tiểu ra máu.
Việc nhiễm trùng này là tình trạng viêm sưng do vi khuẩn gây ra khi xâm nhập vào các cơ quan hệ tiết niệu như bàng quang, thận, cầu thận hoặc niệu đạo. Viêm sưng nếu nặng sẽ dẫn đến xuất huyết. Lượng máu này sẽ được đào thải chung với nước tiểu đi ra ngoài. Đây là hiện tượng tiểu ra máu do nhiễm trùng.
3. Sỏi tiết niệu
Sỏi tiết niệu được biết là bên trong cơ quan tiết niệu, phổ biến là bàng quang và thận, xuất hiện những khối khoáng chất cứng. Những khối sỏi này phát triển khi các khoáng chất trong nước tiểu cô đặc kết tinh và cuối cùng là tạo thành sỏi. (3)
Một trong những triệu chứng của sỏi thận là tiểu ra máu. Đây là dấu hiệu lâm sàng khi khối sỏi ma sát với niêm mạc tiết niệu theo dòng nước tiểu. Sự va chạm này gây tổn thương lên niêm mạc làm niêm mạc chảy máu.
4. U bướu thận
U bướu thận là các khối u lành tính hoặc ác tính xuất hiện ở thận. Các khối u nếu lành tính sẽ không ảnh hưởng quá nghiêm trọng đến sức khỏe người bệnh. Tuy nhiên, người bệnh vẫn cần phải lưu ý và điều trị bệnh càng sớm càng tốt.
Bên trong những khối u lành tính vẫn có khả năng cáo xuất hiện các tế bào ác tính. Những tế bào này là nguyên nhân gây chèn ép các cơ quan khác khi phân chia và phát triển trong thời gian ngắn. Điều này tác động rất lớn đến sức khỏe và tính mạng của người bệnh.
Khối u bướu thận ác tính sẽ không có dấu hiệu lâm sàng trong giai đoạn đầu tiên. Khi người bệnh bước vào giai đoạn nặng hơn, bệnh sẽ xuất hiện các triệu chứng như tiểu ra máu, đau vùng thắt lưng, sút cân và thiếu máu nghiêm trọng.
4. Phì đại tuyến tiền liệt
Phì đại tuyến tiền liệt là một bệnh tiết niệu ở nam giới, gây ra sự tăng sinh lành tính của mô nền và tế bào niêm mạc tuyến. Nói cách khác, đây là sự phình to của tuyến tiền liệt dẫn đến các triệu chứng như tiểu nhiều, tiểu gấp, bí tiểu.
Tiểu ra máu là một trong những triệu chứng của phì đại tuyến tiền liệt. Tuy nhiên, tiểu ra máu không phổ biến bằng những triệu chứng kể trên.
5. Bệnh thận
Những bệnh lý về thận như viêm cầu thận hoặc viêm thận có thể gây tiểu ra máu ở người bệnh. Đối với viêm cầu thận, tiểu ra máu là hiện tượng do cầu thận suy giảm chức năng lọc máu, làm rò rỉ hồng cầu vào trong nước tiểu.
Bệnh viêm thận và viêm bể thận cấp cũng có khả năng dẫn đến tiểu máu do viêm sưng.
Những bệnh thận loại cấp tính có thể điều trị đơn giản bằng thuốc hoặc một số trường hợp cũng tự khỏi mà không cần điều trị.
6. Vô căn
Tiểu ra máu vô căn là không tìm ra nguyên nhân trực tiếp hoặc gián tiếp làm máu lẫn vào bên trong nước tiểu trong quá trình đào thải ra khỏi cơ thể.
Đi tiểu ra máu vô căn có thể xảy ra với những thành viên trong gia đình. Những người bị tiểu máu do gia đình có bệnh sử liên quan đến thận kèm triệu chứng tiểu máu, nhưng các kết quả xét nghiệm cận lâm sàng là âm tính thì có thể tự khỏi bệnh mà không cần điều trị.
Dấu hiệu triệu chứng đái ra máu
Đi tiểu ra máu là một triệu chứng phổ biến của các bệnh tiết niệu. Triệu chứng chiếm gần 30% dân số trưởng thành của Hoa Kỳ trong năm 2022.
Dấu hiệu lâm sàng rõ ràng nhất của tiểu ra máu đại thể là nước tiểu màu hồng nhạt hoặc đỏ. Tuy nhiên, việc máu lẫn vào nước tiểu không gây đau đớn cho người bệnh. Nếu người bệnh có kèm những cơn đau ở vùng chậu, bụng dưới hoặc thắt lưng cùng lúc với triệu chứng tiểu ra máu, đấy là những triệu chứng khác của bệnh thận, bàn quang. Lúc này, người bệnh cần đến bệnh viện để được thăm khám với bác sĩ chuyên môn càng sớm càng tốt.
Người bệnh cần lưu ý, vì tiểu ra máu là triệu chứng của bệnh lý tiết niệu, nên sẽ thường xuất hiện cùng với những dấu hiệu lâm sàng khác như buồn nôn, nôn, sốt, ớn lạnh và những cơn đau ở bụng hoặc lưng dưới.
Đối với tình trạng tiểu ra máu vi thể, người bệnh sẽ không có dấu hiệu nào để nhận biết bệnh, cho đến khi thực hiện xét nghiệm nước tiểu. Tuy nhiên, người bệnh có thể nghi ngờ mình bị tiểu máu vi thể khi xuất hiện những triệu chứng kể trên.
Đối tượng nào có nguy cơ mắc bệnh cao
Các bệnh lý tiết niệu có thể xảy ra với mọi đối tượng thuộc mọi lứa tuổi. Điều đó cũng có nghĩa là tiểu ra máu, một triệu chứng điển hình của bệnh tiết niệu, có thể xuất hiện với bất kỳ ai. (4)
Ngoài ra, người khỏe mạnh cũng có hồng cầu với một lượng vừa đủ. Vì vậy, khi hệ tiết niệu chịu sự tổn thương hoặc những thay đổi đột ngột cản trở quá trình làm việc của hệ tiết niệu. Những người có nguy cơ cao mắc bệnh tiết niệu sẽ có nguy cơ bị tiểu ra máu tương tự.
Những yếu tố xấu khiến tăng cao rủi ro bị tiểu máu ở người gồm:
- Tuổi tác. Nam giới trên 50 tuổi có khả năng cao bị phì đại tuyến tiền liệt, có triệu chứng tiểu ra máu
- Người vừa bị nhiễm trùng gần đây. Những loại nhiễm trùng có thể làm tăng nguy cơ tiểu ra máu gồm viêm thận do vi khuẩn hoặc viêm cầu thận
- Người đang bị hoặc có tiền sử bị sỏi tiết niệu
- Gia đình có bệnh sử các bệnh tiết niệu hoặc thận kèm triệu chứng tiểu ra máu
- Sử dụng các loại thuốc chống viêm NSAID hoặc kháng sinh tự phát. Không theo liều lượng được chỉ định bởi bác sĩ hoặc các chuyên viên y tế
- Vận động viên chạy bộ cũng có khả năng bị tiểu máu nhiều hơn người khác
Tiểu ra máu có nguy hiểm không?
Đi tiểu ra máu là không nguy hiểm. Đây một triệu chứng của bệnh lý thuộc hệ tiết niệu. Triệu chứng có thể điều trị dứt điểm khi bệnh tiết niệu của người bệnh được kiểm soát và điều trị.
Phần lớn những bệnh tiết niệu gây ra tiểu máu ở dạng cấp tính đều có thể điều trị nội khoa bằng thuốc hoặc tự khỏi sau một thời gian. Vì vậy, khi xuất hiện tình trạng tiểu ra máu, người bệnh không nên quá căng thẳng mà nên khi khám với bác sĩ chuyên môn ngay để được điều trị kịp thời.
Dù rằng tiểu ra máu không phải là bệnh lý nguy hiểm với sức khỏe, người bệnh cần phải chú ý điều trị và kiểm soát bệnh tốt để bệnh không phát triển thành những biến chứng nghiêm trọng khác. Một trong những biến chứng của tiểu ra máu mà người bệnh cần phải phòng tránh là ung thư.
Khi nào cần gặp bác sĩ?
Người bệnh khi phát hiện bị tiểu máu cần đến thăm khám với bác sĩ chuyên môn ngay lập tức. Đi tiểu ra máu dù không phải là một triệu chứng quá nguy hiểm, nhưng đây là dấu hiệu của những bệnh lý thuộc về đường tiết niệu. Trường hợp, người bệnh bị viêm cấp tính ở những cơ quan như bàng quang, thận, cầu thận, niệu đạo nhưng không được điều trị kịp thời sẽ tiến triển thành mạn tính.
Không chỉ thế, việc tiểu ra máu nếu kéo dài sẽ dẫn đến tình trạng thiếu máu, gây suy giảm sức khỏe của người bệnh đáng kể.
Chính vì vậy, bạn nên đến gặp bác sĩ ngay khi phát triệu chứng để được chẩn đoán bệnh chính xác và thực hiện điều trị theo chỉ định của bác sĩ.
Chẩn đoán bệnh tiểu ra máu như thế nào?
Tiểu ra máu chủ yếu thực hiện chẩn đoán trên kết quả xét nghiệm nước tiểu. Dựa vào số lượng hồng cầu bên trong nước tiểu, bác sĩ sẽ xem xét tình trạng sức khỏe tiết niệu của người bệnh. Ngoài ra, tiểu ra máu còn được chẩn đoán bằng những phương pháp khác như:
- Xét nghiệm nước tiểu: Xét nghiệm nồng độ các chất bên trong nước tiểu
- Cấy nước tiểu: Kiểm tra tình trạng nhiễm trùng, vi khuẩn bên trong mẫu nước tiểu người bệnh
- Xét nghiệm tế bào nước tiểu: Xét nghiệm tìm ra những tế bào bất thường trong nước tiểu
Kết hợp kết quả xét nghiệm của nước tiểu cùng với những dấu hiệu lâm sàng của người bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định người bệnh tiếp tục làm các xét nghiệm chuyên sâu hơn. Hoạt động này để tìm ra căn nguyên của triệu chứng tiểu ra máu này và điều trị.
Những phương pháp chẩn đoán này bao gồm:
- Nội soi bàng quang
- Siêu âm thận, tiết niệu, bàng quang
- Chụp cắt lớp CT
- Chụp MRI
Điều trị tiểu ra máu
Vì tiểu ra máu được gây ra bởi những bệnh lý đường tiết niệu, vì vậy để điều trị tiểu máu, người bệnh cần điều trị dứt điểm nguyên nhân gây tiểu máu này. Không có sự khác nhau giữa phác đồ điều trị tiểu máu ở người lớn và trẻ em.
Phương pháp điều trị sẽ được chỉ định dựa trên loại bệnh lý mà người bệnh mắc phải. Nếu người bệnh bị nhiễm trùng thì sẽ điều trị bằng thuốc kháng sinh để diệt vi khuẩn.
Với những người bị tiểu ra máu do sỏi thận, các bác sĩ sẽ tiến hành xử lý sỏi thận, kết hợp uống thuốc để điều trị. Trong trường hợp kích thước sỏi không quá to, người bệnh sẽ được yêu cầu uống nhiều nước để hỗ trợ đào thải sỏi ra ngoài mà không cần phẫu thuật hoặc tán sỏi.
Biện pháp phòng ngừa
Các nghiên cứu cho thấy chế độ dinh dưỡng không ảnh hưởng cũng như không làm tăng nguy cơ bị đi tiểu ra máu ở người. Tuy nhiên, bạn có thể giảm nguy cơ bị tiểu máu cũng như mắc các bệnh lý tiết niệu khác. (5)
Những biện pháp giúp bạn phòng ngừa tiểu ra máu tối ưu gồm:
- Hạn chế nhịn tiểu hoặc đi tiểu sau khi quan hệ tình dục để ngăn ngừa nhiễm trùng
- Uống nhiều nước và giảm độ mặn trong khẩu vị ăn để ngừa sỏi thận
- Hạn chế hoặc không hút thuốc, lạm dụng rượu bia và các chất kích thích khác
Trung tâm Tiết niệu Thận học, Khoa Nam học - Tiết niệu của Hệ thống BVĐK Tâm Anh quy tụ đội ngũ các chuyên gia đầu ngành, Nội khoa và Ngoại khoa, giỏi chuyên môn, tận tâm.
Nhà giáo nhân dân GS.TS.BS Trần Quán Anh, Thầy thuốc ưu tú PGS.TS.BS Vũ Lê Chuyên là những cây đại thụ trong ngành Tiết niệu Thận học Việt Nam. Cùng với các tên tuổi Thầy thuốc ưu tú TS.BS Nguyễn Thế Trường Thầy thuốc ưu tú BS.CKII Tạ Phương Dung, TS.BS Nguyễn Hoàng Đức, TS.BS Từ Thành Trí Dũng, ThS.BS.CKI Nguyễn Đức Nhuận, BS.CKII Nguyễn Lê Tuyên, ThS.BS Nguyễn Tân Cương, ThS.BS Tạ Ngọc Thạch, BS.CKI Phan Trường Nam…
Các chuyên gia, bác sĩ của Trung tâm luôn tự tin làm chủ những kỹ thuật mới nhất, phát hiện sớm và điều trị hiệu quả các bệnh lý về thận và đường tiết niệu, giúp người bệnh rút ngắn thời gian nằm viện, hạn chế nguy cơ tái phát, nâng cao chất lượng cuộc sống.
Với hệ thống máy móc, trang thiết bị hiện đại hàng đầu trong nước và khu vực; Phòng mổ đạt tiêu chuẩn quốc tế; Cùng với khu nội trú và dịch vụ cao cấp 5 sao… Trung tâm Tiết niệu Thận học nổi bật với các dịch vụ thăm khám, tầm soát và điều trị tất cả các bệnh lý đường tiết niệu.
Từ các thường gặp cho đến các cuộc đại phẫu thuật kỹ thuật cao. Có thể kể đến phẫu thuật nội soi sỏi thận, ghép thận, cắt bướu bảo tồn nhu mô thận; cắt thận tận gốc; cắt tuyến tiền liệt tận gốc; cắt toàn bộ bàng quang tạo hình bàng quang bằng ruột non; cắt tuyến thượng thận; tạo hình các dị tật đường tiết niệu… Chẩn đoán - điều trị nội khoa và ngoại khoa tất cả các bệnh lý Nam khoa.
Để đặt lịch khám và điều trị với các chuyên gia đầu ngành tại Trung tâm Tiết niệu Thận học, Khoa Nam học - Tiết niệu Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, quý khách có thể đặt hẹn trực tuyến qua các cách sau đây:
- Gọi tổng đài 0287 102 6789 - 093 180 6858 (TP HCM) hoặc 024 3872 3872 - 024 7106 6858 (Hà Nội) để đăng ký lịch hẹn khám bệnh riêng với chuyên gia, thông qua nhân viên chăm sóc khách hàng.
- Đăng ký hẹn khám bệnh với bất kỳ bác sĩ nào mà mình tin tưởng tại đường link: https://tamanhhospital.vn/danh-cho-khach-hang/dat-lich-kham/
- Gửi tin nhắn trên Fanpage Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh hoặc Fanpage Tiết niệu - Nam học BVĐK Tâm Anh
- Nhắn tin qua Zalo OA của BVĐK Tâm Anh.
Đi tiểu ra máu là một triệu chứng thường gặp của các bệnh lý về hệ tiết niệu. Tiểu máu có 2 loại đại thể và vi thể. Tiểu máu đại thể có thể nhận biết rõ ràng vì nước tiểu của người bệnh có màu hồng hoặc đỏ, đôi lúc có cục máu đông. Tiểu máu vi thể chỉ có thể biết được khi người bệnh thực hiện xét nghiệm nước tiểu, vì lúc này lượng hồng cầu trong nước tiểu cao bất thường nhưng chưa đủ để làm đổi màu nước tiểu.
Bệnh có thể điều trị dứt điểm bằng cách điều trị nguyên nhân gây tiểu máu, hầu hết là bệnh tiết niệu. Những bệnh này không quá nguy hiểm và có thể điều trị đơn giản bằng thuốc. Tuy nhiên, người bệnh cần điều trị ngay khi phát hiện để hạn chế rủi ro gặp những biến chứng khác của bệnh.
