Hầu như tất cả mọi người đều có nốt ruồi với số lượng nhiều ít khác nhau. Tình trạng này không phải là vấn đề gây nguy hiểm trừ khi nốt ruồi có sự thay đổi bất thường.
Nốt ruồi là gì?
Nốt ruồi (hay còn gọi là mụn ruồi) là những nốt nhỏ sậm màu (hầu hết có màu nâu hoặc đen), có hình tròn hoặc bầu dục, xuất hiện đơn lẻ hoặc theo từng nhóm nhiều nốt liền kề nhau ở trên da.
Có thể bắt gặp nốt ruồi ở bất cứ đâu trên cơ thể như lòng bàn tay, lòng bàn chân, da đầu, móng tay, mắt hoặc ở cả bộ phận sinh dục. Thời gian tồn tại của nốt ruồi có thể kéo dài tới 50 năm. (1)
Phần lớn nốt ruồi có khi chúng ta còn nhỏ và thường hình thành trong khoảng 25 - 30 năm đầu đời. Trung bình mỗi người trưởng thành có từ 10 - 40 nốt ruồi. Nốt ruồi thường có sự thay đổi chậm về hình dáng và số lượng, có thể đổi màu nhẹ hoặc nhô cao lên hoặc có khi mọc thêm lông. Nốt ruồi cũng có thể mờ dần và biến mất sau đó.
Cơ chế hình thành của nốt ruồi
Trong 3 lớp cấu trúc da (biểu bì, trung bì và hạ bì), nốt ruồi thường hình thành ở phần dưới của lớp biểu bì. Vậy nốt ruồi được hình thành như thế nào? Nốt ruồi là kết quả khi các tế bào sản xuất sắc tố - gọi là tế bào hắc tố ( tạo ra melanin hình thành nên màu da, màu tóc) - phát triển và phân bố không đồng đều trên da.
Nguyên nhân gây ra nốt ruồi
Nguyên nhân nốt ruồi xuất phát từ các tế bào hắc tố tập trung thành cụm thay vì lan rộng ở trên da. Nốt ruồi có thể sậm màu hơn khi tiếp xúc nhiều với ánh nắng mặt trời, trong tuổi dậy thì hoặc trong lúc mẹ mang thai sự do thay đổi nội tiết tố. Ngoài ra bạn cũng có thể có thêm nốt ruồi mới nếu không biết cách bảo vệ da dưới tác động của tia UV mặt trời.
Các loại nốt ruồi
Nốt ruồi thường được chia thành 3 loại:
- Nốt ruồi thông thường: Trong các loại nốt ruồi, đây là loại nốt ruồi thường gặp nhất, phần lớn có kích thước nhỏ, sậm màu và lành tính. Nốt ruồi thông thường sẽ có 1 viền cạnh rõ nét, đều đặn.
- Nốt ruồi bẩm sinh: Là nốt ruồi được phát hiện ngay từ lúc mới sinh, còn có tên gọi quen thuộc là vết bớt. Cứ 100 người thì có 1 người có nốt ruồi bẩm sinh. Loại nốt ruồi này có nguy cơ tiến triển thành u ác tính hơn những nốt ruồi xuất hiện sau sinh. Nếu đường kính nốt ruồi lớn hơn 8mm, nguy cơ ung thư càng tăng cao.
- Nốt ruồi loạn sản: Còn gọi là nốt ruồi không điển hình. Loại nốt ruồi này thường lớn hơn 5mm với đường viền mờ/ nhạt màu, hình dạng bất thường và màu sắc không đồng đều và thường có tính di truyền. Người càng có nhiều nốt ruồi loạn sản thì càng có nguy cơ gặp phải khối u ác tính, ung thư da.
Dấu hiệu nhận biết nốt ruồi
Nốt ruồi lành tính và ác tính có những đặc điểm khác biệt nhau; trong đó có một số dấu hiệu nhận biết có thể dễ dàng quan sát bằng mắt thường.
1. Nốt ruồi lành tính
Dấu hiệu quen thuộc nhất của nốt ruồi lành tính là đốm nhỏ màu nâu. Ngoài ra còn có những đặc điểm khác như:
- Màu sắc và kết cấu: Có thể có màu nâu, đen, xanh, đỏ hoặc hồng. màu sắc đồng nhất. Bề mặt nhẵn, phẳng hoặc hơi gồ lên.
- Hình dạng: Phần lớn có hình tròn hoặc hình bầu dục, các bờ viền rõ
- Kích thước: Thường có đường kính nhỏ hơn 6mm. Riêng nốt ruồi bẩm sinh có thể lớn hơn bình thường như che phủ 1 phần gương mặt, cơ thể hoặc tay chân
2. Nốt ruồi ác tính
Nốt ruồi có thể là dấu hiệu của ung thư da với những bất thường về hình dạng (các bờ viền giới hạn không rõ), màu sắc không đều, kích thước to ra nhanh hoặc độ nhô cao nhanh gây loét . một số vị trí đặc biệt cũng có thể làm nốt ruồi hóa ung thư như: vùng phơi ra ánh sáng (mặt, cổ, ngực…) hoặc những vùng bị cọ sát nhiều như da đầu (do chải đầu), nếp quần áo…
Vị trí phổ biến của khối u ở nam giới nằm trên ngực và lưng (do ở trần); ở nữ giới là cổ (do mặt áo không cổ áo). Đặc biệt u Melanoma ác tính là một trong những loại ung thư thường thấy ở phụ nữ trẻ tuổi.
Một số lưu ý dưới đây sẽ giúp bạn nắm bắt được dấu hiệu cảnh báo của nốt ruồi ác tính. Nếu nhận thấy mình đang gặp phải một hoặc một vài triệu chứng thì bạn nên đi kiểm tra da liễu càng sớm càng tốt.
- Thời điểm xuất hiện: Nốt ruồi xuất hiện lần đầu sau 25 tuổi
- Hình dạng không đối xứng, 2 nửa của nốt ruồi không giống nhau/ không khớp với nhau
- Có đường viền không đều; đường viền có khía hoặc hình răng cưa như vỏ sò
- Màu sắc của nốt ruồi thay đổi hoặc có nhiều màu hoặc màu không đều nhau
- Đường kính mụn ruồi lớn, khoảng từ 6mm trở lên
- Nhận thấy có sự thay đổi về kích thước, màu nốt ruồi, hình dáng, độ nhô cao
- Nốt ruồi có thêm những triệu chứng như ngứa, đau rát, chảy máu, chảy dịch, bong tróc, đóng vảy hoặc đột nhiên mềm đi
- Nốt ruồi có lông bị rụng hết lông
Ngoài ra cần phân biệt nốt ruồi không phải là các đốm nâu xung quanh mắt, má hay mũi (thường được gọi là nốt ruồi thịt). Những đốm nâu này thực chất là nấm da liễu - một loại dày sừng tiết bã chứ không bắt nguồn từ các cụm tế bào hình thành sắc tố như nốt ruồi. “Nốt ruồi thịt” không có nguy cơ tiến triển thành ung thư da và có thể điều trị nếu bạn cảm thấy bị ảnh hưởng về mặt thẩm mỹ.
Nốt ruồi cũng dễ bị nhầm lẫn với tàn nhang. Tàn nhang cũng là những đốm nhỏ màu nâu thường xuất hiện trên mặt, cổ, ngực và cánh tay nhưng không đe dọa tới sức khỏe. Tàn nhang thường dễ bắt gặp vào mùa hè nắng nóng ở những người có da trắng.
Biến chứng của nốt ruồi
Nốt ruồi thường không gây ra nhiều biến chứng. U ác tính là nguy cơ tiềm ẩn lớn nhất của nốt ruồi.
Thực chất bản thân nốt ruồi không phải là biểu hiện ung thư da mà các tế bào nốt ruồi loạn sản có thể đột biến thành tế bào hắc tố trong những điều kiện nhất định.
Những người có nhiều nốt ruồi (từ 10 trở lên), đặc biệt nếu đó là nốt ruồi loạn sản thì nguy cơ hình thành các bệnh liên quan tới da - cụ thể là ung thư da - cũng tăng lên nhiều lần. Xác suất bệnh cũng sẽ gia tăng nếu kết hợp thêm các yếu tố gây nguy cơ ung thư da khác như có tiền sử gia đình mắc ung thư da, thường xuyên tiếp xúc lâu với ánh mặt trời hoặc người có làn da trắng,…
Thêm vào đó nếu nốt ruồi nằm ở vị trí dễ bị tổn thương như dễ bị va chạm, trầy xước thì bạn cần chú ý tránh để nốt ruồi bị chảy máu để hạn chế nguy cơ nhiễm trùng. Nốt ruồi nhiễm trùng có thể gây đau nhức, chảy máu, chảy dịch hoặc gây sốt.
Chẩn đoán nốt ruồi
Bác sĩ có thể chẩn đoán nốt ruồi bằng quan sát trực tiếp/ soi da. Khi khám da liễu, bạn sẽ được kiểm tra toàn thân.
Theo Viện Y tế và Chăm sóc Quốc gia Anh Quốc (NICE), bảng danh sách kiểm tra 7 điểm để đánh giá tình trạng nốt ruồi xoay những điều sau:
- Nốt ruồi có gây đau, ngứa hoặc có cảm giác lạ nào không?
- Nốt ruồi có đều màu hay không?
- Nốt ruồi có hình dạng bất thường không
- Kích thước của nốt ruồi có thay đổi không?
- Đường kính nốt ruồi có lớn hơn 7mm không?
- Nốt ruồi có bị chảy dịch không?
- Nốt ruồi có đang sưng đỏ, viêm tấy hay không?
Nếu nốt ruồi chỉ có những biến đổi nhẹ, bạn sẽ cần theo dõi trong vài tuần sau khi được chụp ảnh lâm sàng và đo kích thước nốt ruồi. Nếu nghi ngờ đó là nốt ruồi có nguy cơ cao ung thư, bác sĩ sẽ tiến hành sinh thiết ngay lập tức. Nếu kết quả xét nghiệm nghi ngờ u hắc tố, bạn sẽ cần thực hiện thêm một số xét nghiệm khác để xác định liệu tình trạng ung thư đã di căn hay chưa.
Chúng ta nên tự kiểm tra da toàn thân ít nhất 3-4 tháng một lần. Nếu phát hiện bất kỳ nốt ruồi nào mới hoặc có sự thay đổi thì nên đi kiểm tra sớm.
Tẩy nốt ruồi bằng cách nào?
Hầu hết nốt ruồi không cần điều trị. Tuy nhiên nếu bạn không thấy tự tin thì có thể dùng kem che khuyết điểm để “che giấu” tạm thời. Với những nốt ruồi có nghi ngờ không tốt hoặc bạn muốn loại bỏ triệt để hơn thì có thể tìm đến việc tẩy nốt ruồi.
- Tẩy nốt ruồi thường được thực hiện trong thời gian ngắn và bạn có thể điều trị ngoại trú. Bác sĩ sẽ gây tê cục bộ khu vực xung quanh nốt ruồi, sau đó dùng dụng cụ y khoa chuyên nghiệp để “lấy” nốt ruồi ra. Tẩy nốt ruồi có thể để lại sẹo nhỏ, đối với người có da nhạy cảm thì còn có khả năng sẹo lồi hoặc thay đổi sắc tố da ở vết cắt.
- Kỹ thuật cắt bỏ sẽ dựa vào kích thước nốt ruồi, mức độ phát triển của nốt ruồi xuống bề mặt da hoặc lan sang các bộ phận khác của cơ thể. Nếu tình trạng ung thư đã di căn vào máu hoặc hệ bạch huyết và hình thành các khối u ở khu vực khác, bệnh nhân sẽ cần các điều trị chuyên sâu khác. Sau khi tẩy nốt ruồi, bạn cần chú ý giữ vệ sinh vết thương và dùng thuốc giảm đau nếu cần và nên tái khám sớm nếu vết thương sưng đỏ, đau, tiết dịch hoặc có mùi hôi.
- Nếu sau khi tẩy nốt ruồi vẫn xuất hiện trở lại thì cần thăm khám chuyên khoa sớm bởi đây cũng là dấu hiệu cho thấy đó có thể là u ác tính.
Lưu ý: Đừng bao giờ tự tẩy nốt ruồi tại nhà. Việc tự cạo hay cắt bỏ nốt ruồi có nguy cơ gây hại cao, không chỉ làm tăng khả năng bị sẹo mà còn khiến da dễ bị nhiễm trùng. Nguy hiểm hơn đối với nốt ruồi ác tính còn có thể lây lan sang vùng da xung quanh.
Phòng ngừa nốt ruồi
Số lượng nốt ruồi được quyết định theo gen di truyền - với sự phát triển tự nhiên này nên không có cách giúp bạn ngăn ngừa nốt ruồi được. Tuy nhiên bạn vẫn có thể hạn chế một phần sậm màu của nốt ruồi cũng như việc xuất hiện mụn ruồi mới bằng việc bảo vệ da khỏi ánh nắng mặt trời - nhất là trong giai đoạn niên thiếu. (2)
- Tránh ra ngoài lúc trời nắng gắt: Hạn chế hoạt động ngoài trời từ 10 giờ tới 14 giờ bởi đây là lúc có nhiều tia cực tím từ mặt trời nhất; kể cả những lúc trời râm mát.
- Sử dụng kem chống nắng: Theo AAD - Học viện Da liễu Hoa Kỳ, bạn nên dùng kem chống nắng có chỉ số SPF ít nhất từ 30; sử dụng trước khoảng 30 phút trước khi ra ngoài và thoa lại sau mỗi 2 tiếng.
- Đừng bỏ qua vật dụng che chắn: Nón rộng vành, kính râm, quần áo dài tay và các vật dụng bảo vệ khác sẽ giúp bạn phòng tránh hiệu quả tia UV gây hại cho da
Các câu hỏi thường gặp về nốt ruồi
1. Ai dễ bị nốt ruồi?
Nốt ruồi có tính di truyền, do đó nếu trong gia đình có người có nốt ruồi thì khả năng cao bạn cũng sẽ xuất hiện nốt ruồi. Ngoài ra những người thường xuyên tiếp xúc với ánh nắng mặt trời cũng có nguy cơ cao xuất hiện nốt ruồi mới.
2. Có thể ngăn ngừa nốt ruồi mới không?
Có thể ngăn ngừa nốt ruồi mới cũng như ngăn ngừa nốt ruồi cũ sậm màu hơn nếu bạn biết cách bảo vệ da trước tia UV ánh nắng mặt trời.
3. Có nên tẩy nốt ruồi không?
Việc nên hay không nên tẩy nốt ruồi phụ thuộc vào mong muốn cá nhân về mặt làm đẹp cũng như dựa theo tư vấn của bác sĩ da liễu nếu nghi ngờ nốt ruồi có nguy cơ hình thành ung thư.
4. Khi nào cần tẩy nốt ruồi?
Nếu cảm thấy nốt ruồi ảnh hưởng tới thẩm mỹ hoặc đó là nốt ruồi có nguy cơ ác tính thì bạn có thể loại bỏ. Điều quan trọng là cần tẩy nốt ruồi ở các cơ sở y tế có bác sĩ chuyên môn; không nên tự tiện tẩy tại nhà vừa hiệu quả kém lại có nguy cơ nhiễm trùng.
5. Có nốt ruồi bất thường nên khám ở đâu?
Các bệnh viện lớn có chuyên khoa da liễu, phòng khám da liễu có bác sĩ giàu kinh nghiệm là nơi mà bạn có thể thăm khám khi cảm thấy bất thường ở nốt ruồi.
Theo TS.BS Đặng Thị Ngọc Bích, nốt ruồi không phải là vấn đề gây lo ngại nghiêm trọng tới sức khỏe. Tuy nhiên bạn đừng xem nhẹ những thay đổi của nốt ruồi cũng như hạn chế các tác nhân khiến nốt ruồi bị tổn thương và nhiễm trùng.
Tiến sĩ bác sĩ Đặng Thị Ngọc Bích là người đặt viên gạch đầu tiên, xây dựng và đẩy mạnh công tác vừa khám chữa bệnh về da và thẩm mỹ da tại BVĐK Tâm Anh TP.HCM. Đặc biệt, BVĐK Tâm Anh TP.HCM với lợi thế trang thiết bị máy móc hiện đại, đội ngũ y bác sĩ, kỹ thuật viên có tay nghề cao cùng địa điểm thuận lợi để người dân khám các bệnh về da và thẩm mỹ da an toàn, hiệu quả.
Qua bài viết mọi người đã hiểu thêm về những loại nốt ruồi. Chúng thường có những đặc điểm khác nhau, không lây không đau và hầu hết đều vô hại. Một nốt ruồi có thể tồn tại đến 50 năm. Tuy nhiên, hãy đến gặp bác sĩ da liễu nếu bạn nghi ngờ rằng nốt ruồi có những biểu hiện bất thường.
